Η αλληγορία του σπηλαίου συμπεριλαμβανεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα,ο σκοπός της αλληγορίας ήταν να εξηγήσει την θεωρία των Ιδεών αλλά ας δούμε τι λέει ο μύθος...
Ο Πλάτωνας παρουσιάζει τον Σωκράτη να συνδιαλεγεται με τον Γλαυκών και λέγονται τα παρακάτω(μεταφρασμένο κείμενο)
ΣΩ:Φαντάσου ανθρώπους,σαν σε μια υπόγεια κατοικία όμοια με σπηλιά ,η οποία εχει την είσοδο ανοιχτή προς το φως σε όλο το μάκρος της σπηλιάς και μέσα σ αυτήν απο την παιδική τους ηλικία να βρίσκονται (άνθρωποι)δεμένοι σε δεσμά και στα ποδιά και στον αυχένα,ώστε να μένουν ακίνητοι και να βλέπουν μόνο μπροστά και να μην μπορούν να στρέφουν γύρω το κεφάλι τους λόγω των δεσμών κι ένα φως από φωτιά να καίει γιαυτους απο ψηλά και μακριά και πίσω τους,ανάμεσα στην φωτιά και τους δεσμώτες (φαντάσου)να περνά ψηλά ένας δρόμος,κοντά στον οποίο φαντάσου ένα μικρο τοίχο να έχει χτιστεί κοντά (η παράλληλα)όπως ακριβώς έχουν τοποθετηθεί από τους ταχυδακτυλουργους μπροστά τους τα παραπετασματα,πάνω στα οποία δείχνουν τα θαυμαστά τεχνάσματα τους....ΓΛ:Το φαντάζομαι,είπε..
ΣΩ:Φαντασου λοιπόν κοντά σαυτον το μικρο τοίχο ανθρώπους να μεταφέρουν κάθε είδους αντικείμενα,που εξέχουν από τον τοίχο και ομοιώματα ανθρώπων και άλλα ομοιώματα κατασκευασμενα και από πετρά και από ξύλο και από κάθε είδους υλικά,όπως είναι φυσικό άλλοι από αυτούς που περνούν να μιλούν και άλλοι να σιωπούν ...
ΓΛ: Αλλόκοτη,είπε,περιγράφεις εικόνα και αλλόκοτους δεσμώτες
ΣΩ: Όμοιους με εμάς...
ΣΩ. Ολόιδιους με μας, αποκρίθηκα, γιατί πιστεύεις ότι άνθρωποι σε τέτοια κατάσταση πρώτα πρώτα θα έχουν δει τίποτ’ άλλο εκτός απ’ τις σκιές του εαυτού τους και των συνδεσμωτών τους, που τις σχηματίζει η λάμψη της φωτιάς στον απέναντι απ’ αυτούς τοίχο της σπηλιάς;
ΓΛ. Μα γίνεται να δουν τίποτ’ άλλο, είπε, εφόσον είναι αναγκασμένοι να έχουν το κεφάλι τους ακίνητο σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους;ΣΩ. Και τι θα ‘χουν δει απ’ εκείνους τους διερχόμενους αχθοφόρους; τίποτ’ άλλο, εκτός απ’ τις σκιές τους;
ΓΛ. Μόνο αυτές, βέβαια.
ΣΩ. Λοιπόν, αν είχαν τη δυνατότητα να κουβεντιάζουν μεταξύ τους, δεν έχεις τη γνώμη ότι θα νόμιζαν πως οι σκιές που βλέπουν είναι πραγματικά αντικείμενα;
ΓΛ. Οπωσδήποτε.
ΣΩ. Και τι νομίζεις, αν απ’ τα βάθη του δεσμωτηρίου η ηχώ αναμετέδιδε τις φωνές, κάθε φορά που κάποιος απ’ τους διερχόμενους θα μιλούσε, πιστεύεις ότι θα φαντάζονταν ότι κάτι άλλο βγάζει φωνή και όχι οι σκιές των διερχόμενων;
ΓΛ. Μα τον Δία, όσο για μένα, τίποτ’ άλλο.
ΣΩ. Λοιπόν, είπα, άνθρωποι σε αυτή την κατάσταση θα πίστευαν ως πραγματικό μόνο τις σκιές των αντικειμένων που εμφανίζονται και τίποτ’ άλλο;
ΓΛ. Σίγουρα, μόνο τις σκιές.
ΣΩ. Σκέψου λοιπόν, είπα, τι λογής θα μπορούσε να είναι η απολύτρωση και η γιατρειά τους απ’ τα δεσμά και την άγνοιά τους, αν με φυσική ακολουθία συνέβαιναν πράματα σαν και τούτα: κάθε φορά που κάποιος θα λυνόταν απ’ τα δεσμά του και θα ‘νιωθε ξαφνικά την ανάγκη να σηκωθεί όρθιος και να περιστρέφει τον αυχένα του και να βαδίζει και να υψώνει το βλέμμα του προς το φως, και κάνοντας αυτές τις κινήσεις θα ‘νιωθε πόνο και, θαμπωμένος απ’ τον φως, θ’ αδυνατούσε να αντικρίζει εκείνα που προηγουμένως έβλεπε τις σκιές τους• λοιπόν, τι κατά τη γνώμη σου θ’ απαντούσε αυτός, αν κάποιος του έλεγε ότι εκείνα που έβλεπε τότε ήταν ανοησίες, τώρα όμως βλέπει κάτι που βρίσκεται κάπως πιο κοντά στην αλήθεια και το βλέμμα του έχει στραφεί σε πράγματα πιο αληθινά – βλέπει λοιπόν πιο σωστά; Και βέβαια, αν δείχνοντάς του ξεχωριστά, ένα προς ένα, αυτά που περνούν μπροστά του, τον ανάγκαζε να απαντήσει στις ερωτήσεις του, τι να ‘ναι αυτά, τι θ’ αποκρινόταν; δεν πιστεύεις ότι θα τα ‘χε χαμένα και θα θεωρούσε ότι βρίσκονται πιο κοντά στην αλήθεια τα όσα έβλεπε τότε απ’ αυτά που του δείχνουν τώρα;ΓΛ. Θ’ αποκρινόταν, είπε, ότι ναι, εκείνα βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια.
ΣΩ. Λοιπόν, κι αν τον υποχρέωνε να στρέψει το βλέμμα του προς το ίδιο το φως, δε θα ‘νιωθε πονόματο και δε θα προσπαθούσε να τα’ αποφύγει, στρέφοντας το βλέμμα του προς εκείνο που χωρίς δυσκολίες αντικρίζει και δε θα νόμιζε ότι τωόντι είναι πιο ξεκάθαρα απ’ αυτά που του δείχνουν;
ΓΛ. Ναι, αυτό θα νόμιζε, είπε.
ΣΩ. Κι αν, είπα, κάποιος τον έσερνε βίαια απ’ τη σπηλιά μέσ’ απ’ την τραχιά και απότομη ανάβαση, και δεν τον άφηνε πριν τον σύρει έξω, στο φως του ήλιου, άραγε δε θα ‘ταν μαρτύριο γι’ αυτόν και δε θ΄ αγαναχτούσε που τον σέρνουν μ’ αυτό τον τρόπο; και, όταν θα ‘φτανε στο φως, έχοντας τα μάτια πλημμυρισμένα απ’ τη λάμψη του ήλιου, θα μπορούσε να βλέπει τίποτε, έστω κι ένα, απ’ αυτά που τώρα λέγονται αληθινά;ΓΛ. Αποκλείεται έτσι ξαφνικά.
ΣΩ. Αν όμως είχε σκοπό να δει όσα βρίσκονται εκεί ψηλά, θα έπρεπε να εξοικειωθεί,έτσι, θα ‘βλεπε στην αρχή πιο εύκολα τις σκιές, κι ύστερ’ απ’ αυτές τα είδωλα και τωνανθρώπων και των αντικειμένων, όπως αντικατοπτρίζονται μες στο νερό, κι ύστερα τα’ αντικείμενα αυτά καθαυτά,κατόπι θα ύψωνε τη ματιά του και θ’ αντίκριζε ευκολότερα, τη νύχτα, τα όσα βρίσκονται στον ουρανό και το ίδιο το στερέωμα τ’ ουρανού, αντικρίζοντας το φως των άστρων και της σελήνης ευκολότερα απ’ ό,τι τη μέρα τον ήλιο και το φως του ήλιου.
ΓΛ. Οπωσδήποτε.
ΣΩ. Και τέλος- τέλος, πιστεύω, τον ήλιο, όχι μες στα νερά ούτε το είδωλό του, όπως αντανακλάται από άλλη θέση, αλλά θα μπορούσε να τον αντικρίσει αυτόν καθαυτόν στη φυσική του θέση, και να παρατηρήσει πως είναι.
ΓΛ. Αυτό επιβάλλει η ανάγκη, είπε.
ΣΩ. Και κατόπι θα κατέληγε πια στο συμπέρασμα ότι αυτός είναι που κάνει τις εποχές και τα έτη και που εποπτεύει όλα όσα βρίσκονται στο πεδίο της όρασής μας. Και κατά κάποιο τρόπο είναι αίτιος για όλα όσα εκείνοι έβλεπαν στη σπηλιά.
ΓΛ. Είναι φανερό ότι σ’ αυτό το συμπέρασμα θα κατέληγε ύστερ’ απ’ τα παραπάνω.
ΣΩ. Τί λοιπόν; δεν πιστεύεις ότι αυτός, ανακαλώντας στη μνήμη του την πρώτη κατοικία του και τη γνώση, που είχαν εκεί αυτός και οι συγκρατούμενοί του εκείνο τον καιρό, θα μακάριζε τον εαυτό του για την αλλαγή και θα ‘νιωθε οίκτο για τους άλλους;
ΓΛ. Και με το παραπάνω.
ΣΩ. Και νομίζεις ότι, για τις τιμητικές διακρίσεις και για τους επαίνους που απένειμαν αναμεταξύ τους οι δεσμώτες και για τις αμοιβές εκείνου που διέκρινε με μοναδική οξυδέρκεια τις σκιές των όσων περνούσαν μπροστά τους και συγκρατούσε καλύτερα την κανονικότητα με την οποία οι σκιές εμφανίζονταν πρώτες ή τελευταίες ή σύγχρονα με τις άλλες, ώστε αξιοποιώντας αυτή την ικανότητά του να βρίσκονταν σε προνομιακότερη θέση να κάνει προβλέψεις, ποια σκιά θα παρουσιαζόταν σε μια ορισμένη στιγμή – τι λες; Θα ένιωθε λαχτάρα γι’ αυτά και θα ζήλευε τους συνδεσμώτες του που έπαιρναν τιμές κι είχαν επιρροή ανάμεσά τους ή θα βρίσκονταν στην κατάσταση που λέει ο Όμηρος ότι βρέθηκε ο Αχιλλέας και θα επιθυμούσε μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής του:Κάλλιο στη γης να ξενοδούλευα ξωμάχος, ρογιασμένος σ’ αφέντη που ‘χασε τον κλήρο του κι είναι το βιός του λίγο και να ξεπέσει σ’ οποιονδήποτε άλλη κατάσταση, παρά να πιστεύει εκείνα και να ζει μια τέτοια ζωή.ΓΛ. Κι εγώ αυτό πιστεύω, είπε,θα προτιμούσε να ξεπέσει σ’ οποιαδήποτε κατάσταση παρά να ζει μ’ εκείνο τον τρόπο.
ΣΩ. Και κάνε και την εξής υπόθεση, του είπα. Αν ένας τέτοιος άνθρωπος κατέβαινε ξανά εκεί κάτω και έπαιρνε την προηγούμενη θέση του, άραγε δε θα τύλιγε τα μάτια του πυκνό σκοτάδι, έτσι που ξαφνικά γύρισε απ’ τον ήλιο;
ΓΛ. Σίγουρα, είπε.
ΣΩ. Κι αν υποχρεωθεί λοιπόν αυτός ο άνθρωπος να λέει τη γνώμη του για κείνες τις σκιές που διαβαίνουν και να διαγωνιστεί μ’ εκείνους που δεν έπαυσαν ποτέ να είναι δεσμώτες, όσο τον ταλανίζει το πρόβλημα που θα έχει στα μάτια του, πριν αυτά εξοικειωθούν (κι ο χρόνος αυτής της εξοικείωσης δε θα είναι και τόσο λίγος), δε θα προξενούσε λοιπόν τα γέλια και δε θα ΄λεγαν γι’ αυτόν ότι, με το ν’ ανέβει εκεί πάνω να ‘τον που γύρισε με χαλασμένα τα μάτια, κι ότι δεν αξίζει καν τον κόπο να επιχειρήσει κανείς την ανάβαση εκεί ψηλά• και, αν με κάποιο τρόπο μπορούσαν να βάλουν στο χέρι τους και να σκοτώσουν όποιον θα επιχειρούσε να τους λύσει απ’ τα δεσμά τους και να τους οδηγήσει επάνω, στο φως, δε θα ήταν ικανοί να τον σκοτώσουν.
ΓΛ. Χωρίς άλλο, είπε.
ΠΛΑΤΩΝΙΚΉ ΘΕΩΡΊΑ ΤΩΝ ΙΔΕΏΝ
Για να κατανοήσουμε την αλληγορία του σπηλαίου,πρέπει πρώτα να αναφερθούμε στην πλατωνική κοσμοθεωρία...
Ο Πλάτωνας διέκρινε δυο κόσμους: τον νοητό και τον αισθητό...
Στον νοητό κόσμο υπάρχει μια ουσιαστική υπόσταση,που δεν φαίνεται,αυτή είναι η ΙΔΕΑ(η οποία υπερέχει της υλικής ύπαρξης),ειναι η αιωνία και αποτελεί την αντικειμενικη πραγματικοτητα ...
Στον αισθητό κόσμο,μέσα στον οποίο ζουν οι άνθρωποι υπάρχουν όλα τα ΥΛΙΚΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ,τα οποία είναι ρευστά ,φθαρτά και συνεχώς μεταβαλλονται,δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο γνώσης...
Ενώ,όμως,ο νοητός κόσμος,ο κόσμος των Ιδεών είναι η αντικειμενικη πραγματικοτητα,οι άνθρωποι ως πραγματικές υπάρξεις είναι τα υλικά πράγματα που αντιλαμβανονται με της αισθήσεις τους....Αυτό ακριβώς παρουσιαζεται και μέσα στην αλληγορία του σπηλαίου...Οι δεσμώτες που δεν έχουν αντικρίσει ποτέ τον πραγματικό κόσμο,θεωρούν πραγματικοτητα τις σκιές των αντικείμενων και των ανθρώπων που προβάλλονται στον τοίχο μπροστά τους λόγω της φωτιάς που καίει πίσω από αυτούς.
Μη έχοντας επίγνωση της άγνοιας τους εγκλωβιζονται στις ψευδαισθησεις,της προκαταληψεις,τα πάθη τους και απομακρυνονται όλο και περισσότερο απ την αλήθεια.
ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΊ ΤΗΣ ΑΛΛΗΓΟΡ'ΙΑΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΊΟΥ
Μερικοί συμβολισμοί που προσθέτουν μια εικονοπλαστικη δύναμη:
Η σπηλιά: είναι η αισθητή πραγματικοτητα,η πολίτικη κοινωνία στην οποία δεν κυβερνούν οι πεπαιδευμενοι,οι φιλόσοφοι
Οι δεσμώτες: είναι οι άνθρωποι που ζουν μέσα στο σκοτάδι της αμάθειας και θεωρούν ότι οι σκιές είναι τα πραγματικά οντά
Οι σκιές-οι ήχοι :είναι τα είδωλα των πραγματικών όντων,τα απεικάσματα της πραγματικοτητας,ο αισθητός κόσμος,που μας γίνεται αντιληπτός μεσώ των αισθήσεων
Οι αλυσίδες : είναι οι αισθήσεις που μας κρατούν δέσμιους και δεν μας αφήνουν να αντιληφθούμε την πραγματικοτητα.Αν το εξετάσουμε σ ενα ευρύτερο πλαίσιο ,οι αλυσίδες μπορούν να παρομοιαστουν με τα εμπόδια που συναντάμε στην ζωή μας με την προσήλωση μας στα υλικά αγαθά που μας κρατούν μακριά από την θέαση του αγαθού...
Ο φωτεινός κόσμος : είναι ο κόσμος που βρίσκεται έξω από την σπηλιά και συμβολίζει τον κόσμο των ιδεών,την αληθινή πραγματικοτητα που γίνεται αντιληπτή μόνο μεσώ της νόησης
Οι άνθρωποι που βρίσκονται στον φωτεινό κόσμο - τα αντικείμενα που μεταφέρουν - οι ήχοι : είναι τα αληθινά οντά ,οι ιδέες
Το φως του ηλίου :είναι η υψίστη ιδέα του Αγαθού
Η πορεία από το σπηλαίο προς την έξοδο: συμβολίζει την πορεία του δεσμώτη από την άγνοια προς την γνώση,την απελευθέρωση του, που σκοπό έχει την κατάκτηση της γνώσης και της αληθείας μέσω της νόησης και της παιδείας και επομένως την μεταστροφή του σε φιλόσοφο..
Για να κατακτήσει κάνεις τη γνώση πρέπει να ξεκινήσει την πορεία του από τον αισθητό κόσμο και να φτάσει στον νοητό...Ειδικότερα,η πορεία της γνώσεις έχει ως εξής
Αισθητός κόσμος:
α)ο κόσμος της δόξας (=γνώμης)η της εικασίας:οι δεσμώτες βλέπουν τις σκιές των πραγμάτων
β)η πίστη :ο απελευρωμενος δεσμώτης αντικρίζει για πρώτη φορά τα αισθητά πράγματα
Νοητός κόσμος:
α)ο απελευθερομενος δεσμώτης αντικρίζει την εξωτερική πραγματικοτητα το νοητό κόσμο
β)νόηση :ο απελευθερομενος δεσμώτης ατενίζει τον ήλιο και φτάνει στην θέαση του Αγαθού
Το κείμενο κλείνει με το συμπέρασμα του Σωκράτη που παραλληλίζει τους δεσμώτες με την σύγχρονη πολίτικη κοινωνία στην οποία δεν κυβερνούν οι φιλόσοφοι και επομένως οι άνθρωποι ζουν μέσα στο σκοτάδι της αμάθειας(διαχρονική άποψη αυτή ε)Έτσι έμμεσα εισάγεται το θέμα που θα αναπτυχθεί στο επόμενο ποστ που είναι το χρέος του απελευθερωμενου δεσμώτη,δλδ του φιλόσοφου,να ξανά κατεβεί στο σπηλαίο και να οδηγήσει προς την έξοδο και τους υπολοίπους δεσμώτες....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου